'Haagse Trump' wilde Kurhaus afbreken: 'Het had er bijna niet meer gestaan'
In dit artikel:
Reinder Zwolsman was in de jaren vijftig en zestig een van de meest opvallende en omstreden vastgoedontwikkelaars in Den Haag en daarbuiten. Al voor de Tweede Wereldoorlog begon hij in het makelaarsbedrijf van zijn oom; tijdens de oorlog kocht hij meerdere kleine vastgoedportefeuilles, verdiende aan zwart geld maar was ook actief in het Haagse verzet. Na de bevrijding positioneerde hij zich als pionier van de wederopbouw en anticipeerde op het opkomende massatoerisme.
Zwolsman kocht talloze gebouwen — van hotels op Scheveningen (waaronder het Kurhaus, Palace en Grand Hotel) tot nationale iconen als de Euromast en Carré — en had ambitieuze ideeën om hele gebieden nieuw in te richten. Hij liet eind jaren vijftig de vernieuwde Scheveningse Pier bouwen en wilde de kustlijn volzetten met hotels en hoge toeristenflats. In Rijswijk realiseerde hij het winkelcentrum In de Bogaard; voor Den Haag ontwierp hij in nauwe samenwerking met de gemeente het spraakmakende, maar omstreden ‘Nervi-project’ met een torenflat in het Spuikwartier. Dat plan strandde uiteindelijk bij de Raad van State omdat het historische zicht op het Binnenhof in het geding kwam.
Veel van Zwolsmans plannen werden echter nooit uitgevoerd. Zijn grootschalige stijl botste regelmatig met politiek, lokale belangenorganisaties en een veranderende Nederlandse cultuur die meer inspraak eiste. In de jaren zeventig verslechterde de economische positie van zijn concern: projecten bleven uit, verliezen liepen op en vastgoed in Scheveningen werd verkocht of gesloopt. Opvallend in die periode waren meerdere branden in panden die hem zouden tegenwerken; brandstichting werd nooit bewezen, maar riep ook veel vermoeden op.
Biograaf Dick Brongers, die over Zwolsman schreef, typeert hem als charismatisch en manipulatief tegelijk: iemand met een grootse, vaak te ambitieuze visie en een gedrevenheid die volgens Brongers voortkwam uit een diep geworteld minderwaardigheidsgevoel. Voor sommigen was Zwolsman een visionair die modernisering bracht; voor anderen veroorzaakte hij verlies van historisch elan en sociale tegenstellingen door zijn megalomane plannen.