Twee schilderijen Rembrandt in Mauritshuis blijken niet van Rembrandt
In dit artikel:
Het Mauritshuis in Den Haag, met een van de grootste Rembrandtcollecties ter wereld, heeft recentelijk onderzoek gedaan naar drie schilderijen waarvan de authenticiteit betwijfeld werd. Van de elf schilderijen die onomstotelijk aan Rembrandt worden toegeschreven, staan zeven stukken ter discussie. Recent grondig onderzoek met geavanceerde technieken toonde aan dat twee werken, het "Portret van Rembrandt met ringkraag" en "Studie van een oude man," niet direct door Rembrandt zelf zijn geschilderd maar waarschijnlijk wel uit zijn atelier afkomstig zijn. Voor het derde werk, "Tronie van een oude man," kon de authenticiteit niet definitief worden vastgesteld, mede door de kwetsbare staat van het schilderij en aanwijzingen die zowel op Rembrandt wijzen als op andere kunstenaars die mogelijk mede aan het werk hebben meegewerkt.
Door analyse van houtsoort en jaarringen kon worden vastgesteld dat alle drie de schilderijen uit Rembrandts atelier stammen, mogelijk gemaakt door leerlingen of medewerkers. Dit geeft inzicht in de werkwijze binnen het atelier en Rembrandts rol als leermeester. Zo zijn op de "Studie van een oude man" correctielijnen zichtbaar die doen vermoeden dat Rembrandt begeleiding gaf tijdens het schilderproces. Het "Portret met ringkraag" was overigens al rond 1900 bekend als een kopie, omdat een exacte replica in een Duits museum hangt.
De restauratie verliep wisselend; "Studie van een oude man" kon succesvol worden hersteld, maar "Tronie van een oude man" bleek te fragiel vanwege vermoedelijke houtwormschade en eerdere overschilderingen. Hierdoor blijven bepaalde details, zoals grove penseelstreken en opvallende kleuraccenten, twijfelachtig en lastig te duiden. Mogelijk werkten er meerdere kunstenaars aan dit schilderij.
De laatste twee schilderijen werden eind 19e eeuw door Abraham Bredius, voormalig directeur van het Mauritshuis en een erkend Rembrandtexpert, aangekocht. Deze topstukken maakte hij met privégeld en schonk hij aan het museum, onder de voorwaarde dat ze altijd publiek toegankelijk zouden zijn. Zijn erfgenamen menen dat hier niet aan is voldaan en eisen de kunstwerken terug, wat momenteel onderwerp is van een juridische zaak. Het Mauritshuis stelt dat dit geschil losstaat van het vijf jaar durende authenticiteitsonderzoek.
Ondanks de onduidelijkheid rondom de makers blijven de schilderijen gewaardeerde voorbeelden van kunst uit Rembrandts kring. Ze zijn tot half juli te zien in het Mauritshuis, waarbij hun restauratie bijdraagt aan het behoud van deze culturele erfgoedschatten.